WEERMAN, HOOGSTEDE
De naam Weerman duikt voor het eerst op in het gehucht Kalle, vlakbij het plaatjse Hoogstede bij Bentheim in Duitsland. Hij werd daar geschreven als Weermann.
In Kalle is een boerderij (“Hof” op z’n duits), die de “Hof Weermann” heette. Alle boerderijen in die streek hadden een familienaam; de oudste boerderij is “Hof Kropschott”, die al in 1364 genoemd werd.
Op dit moment wonen er geen Weermannen meer op de boerderij alhoewel hij nog steeds bestaat. De Boerderij heet tegenwoordig “Hof Ensink”.
Van de periode 1707-1810 is niets meer in de plaatselijke archieven terug te vinden; de pastoor van Emlicheim heeft nl. de archieven verbrand. De archieven begonnen in 1697; dus een periode van 10 jaar (1697-1707) is nog te bestuderen. Mogelijk is er meer informatie in de archieven in Burg Steinfurt of in de gerechtelijke archieven in Osnabruck.
De Omgeving
De Hof Weerman ligt in de buurt van de vecht; de streek stroomde en stroom regelmatig over bij hoogwater. De oorspronkelijke kapel van het plaatsje stond op een plek dichtbij de Vecht die Arkel heette. De Kapel stond op een heuveltje, en regelmatig stroomde de hele omgeving onder zodat men met een bootje naar de kapel moest varen. Op een gegeven moment waren de omwonenden dat zo beu dat ze de kapel kompleet afbraken en in Hoogstede weer opbouwden. Dat was in 1820. De oudste leden van het geslacht Weerman liggen nog steeds op de oude plek van de kapel in Arkel begraven (frappant is dat men geen grafstenen gebruikte); een gedenksteen herinnert nog aan de vroegere kapel. De nieuwe kerk in Hoogstede bestaat nog steeds; het middenstuk is nog steeds opgebouwd uit de oude stenen van de kapel van Arkel.
De streek is altijd arm geweest; veel families zijn al vroeg naar b.v. Amerika geëmigreerd (zoals alle leden van de familie Kropschott, die hun boerderij verkochten nadat hij driemaal binnen een jaar was ondergelopen en men driemaal alle koeien uit de stallen moest halen en het hooi bedierf). Andere families of familieleden zijn naar Amsterdam en Rotterdam vertrokken.
Familienaam en boerderij-naam
Het behouden van de oorspronkelijke familienaam behorende bij de boerderij was belangrijker dan de naam van de mensen die er woonden.
Als bijvoorbeeld een echtpaar alleen een dochter kreeg, dan nam de man die uiteindelijk met die dochter trouwde, de familienaam van de boerderij aan, en hij kreeg dan samen met de dochter ook de boerderij.
Belangrijk was wel dat de boerderij van de vrouw groter was dan die waar de man vandaan kwam.
Trouwen deed men alleen in boerenkring; een huwelijk met een ambachtsman o.i.d. was “not done”.
Ook op de “Hof Weermann” is verscheiden malen een man “ingetrouwd” die de naam Weermann heeft aangenomen. Dat is bijvoorbeeld gebeurd met Jan Hindrik Ensink, geb. 6-2-1847, die met Hillegien Weerman (geb. 6-11-1855, gest. 23-4-1923) trouwde en daarbij de naam Weerman aannam.
Frappant is dat de naam Weermann nog steeds gebruikt wordt; de plaatselijke bevolking noemt de bewoners van Hof Ensink namelijk nog “Weerm”. De huidige bewoners, Herman Ensink (de oorspronkelijk Gruppe heette, maar bij zijn huwelijk de naam Ensink aannam) en Hennie Ensink worden in de volksmond “Weerm Hennie und Weerm Herman ut Kalle” genoemd.
Emigratie-drama
Een van de bewoners van Hof Weerman is naar Nederland vertrokken; het merendeel van de nederlandse Weermannen zijn zijn nazaten.
Het begon met Hendrik Weerman (geb. 22-1-1702 in Kalle) en Jennie Kropschot (geb. 28-10-1698 in Kalle). Zij trouwden in 1721 en kregen een dochter, Gese Weermann (geb. 1722). Pas acht jaar later kregen zij een zoon, Lambert Weermann (geb. 8-5-1730). Of zij nog meer kinderen kregen is onbekend.
Lambert trouwde met Fenne Moeken (geb. 14-1-1731) op 7 februari 1762 en kreeg een zoon, Harm Weermann (geb. 2-1-1776 in Kalle).
Om de een of andere reden kon Lambert Weermann niet op de Hof Weermann blijven, want Lambert huurde een pachtboerderij van de familie Bleumers-Meier. Dit moet een drama voor Lambert geweest zijn, want de pachtboerderij was klein (de Hof Weermann was groot) en de inkomsten waren waarschijnlijk laag, terwijl ook de pacht nog betaald moest worden.
Voor zijn zoon Harm zal er dan ook niet veel toekomstperspectief zijn geweest; hij vertrok naar Emmen, en trouwde met Aaltien Brinks. Of hij voor of na zijn vertrek trouwde is niet duidelijk. Wel frappant is dat bij de geboorte van zijn eerste zoon (Lambert), men in Emmen twijfelde: “Nadat zij te voren al te Steinfurt getrouwd geweest waren volgens blijken van daar, maar wijl die dokumenten hier wat verdagt voorkwamen zijn dezelve na 3 kerkkondigingen hier op nieuw getrouwd op voorgen datum”. Dat was op 16-3-1805.
Na hun eerste zoon kregen Harm en Aaltien nog 3 dochters en 1 zoon, alle geboren te Emmen.
De nazaten van Harm zijn dus van de “arme tak” van de familie Weerman. Ook deze nazaten waren niet erg succesvol; de meesten waren landarbeiders of keuterboertjes en velen stroopten er wat bij als illegale jager.
Hoe het verder ging met de Hof Weermann
Gese Weermann (geb. 1722) erfde waarschijnlijk de boerderij; zij trouwde met Geert Scholten, die zijn naam in Weermann veranderde. Gese en Geert kregen een zoon Lambert, die echter de boerderij niet erfde, want hij trouwde in op de Hof Bingeler en veranderde zijn naam. Waarschijnlijk hadden Gese en Geert dus minstens nog een zoon die de boerderij overnam. Helaas is hier geen informatie over. De hiaten in de archieven geven pas weer informatie over Geert (!) Weermann (geb. datum onbekend) en Truite Weermann, de ouders van Hille Weermann (geb. 8-1790, overl. 14-8-1863).
Op de huidige Hof Ensink (de vroegere Hof Weermann) ligt nog een vloersteen met inscriptie “GW 1749” van deze Geert Weermann. Ook schijnt er nog een dekenkist uit de 18de eeuw te bestaan die door de familie Ensink verkocht is.
Hille trouwde met Jan Bleumer (sept. 1779 - 1-2-1855), die de naam Weermann aannam en de boerderij kreeg.
Dit paar kreeg een zoon Geert (17/3/1814 - 17/2/1895) die trouwde met Hindrikien Veldhuis (6/12/1813 - 26/1/1858). Andere kinderen zijn onbekend voorzover zij al bestonden.
Geert en hindrikien krijgen een dochter Hillegien (6/11/1855 - 23/4/1923). Deze dochter trouwt eerst met Jan Hindrik Ensink (6/2/1847 - 13/1/1894). Jan Hindrik krijgt blijkbaar de boerderij want hij neemt de naam Weerman aan. In 1897 (30 september) trouwt Hillegien voor de tweede keer, nu met Geert Hans. Van dit echtpaar bestaat nog een foto. Ook Geert Hans nam de naam Weermann aan.
Hillegien krijgt (tenminste) twee kinderen: Geert Weermann (15/8/1887 - 2/6/1947) en Gesina Weermann (2/9/1880 - 5/2/1976, zij is 96 geworden!). Van Geert bestaat nog een foto.
Nu gebeurt er iets vreemds: Geert, die de Hof Weermann erft, neemt in de nazi tijd een andere naam aan, namelijk Ensink. Vanaf dat moment heet ook de boerderij “Hof Ensink”. Waarom hij dit doet is onbekend; het schijnt iets met arische afkomst, “siedlerstellungen” en bezitsrecht te maken te hebben.
Er gebeurt nog iets wat nu niet meer voorkomt, maar toen niet ongebruikelijk was: Geert adopteert een kind van zijn zwager. Geert krijgt namelijk geen kinderen (hij is getrouwd met Jennechien Hans).
De broer van Jennechien Hans, Hendrikus Hans, heeft wel een aantal kinderen. Hendrikus is klompenmaker, een marginaal bestaan in die tijd. Hij was dus blij dat hij een van zijn dochters bij zijn schoonfamilie kon onderbrengen, vooral omdat zijn dochter dan ook de boerderij zou erven!
Deze dochter, Hennie Hans, neemt dus de naam Ensink aan; zij wordt op 7-jarige leeftijd geadopteerd (en woont nu nog op de Hof Ensink). Dit moet voor haar een dramatische gebeurtenis geweest zijn!
Zij trouwt met Herman Gruppe, die ook de naam Ensink aanneemt.
De zus van Geert Weermann/Ensink, Gesina Weermann, trouwt met Geert Brouwer. Zij krijgen wel kinderen (Jan Hindrik Brouwer) maar door de adoptie erven zijn dus niet de boerderij.
Analyse van de Stamboom
Na 3 jaar huwelijk tussen Jan Weermann en Annegien Klinkhamer is Hindrik geboren. De vader van Annegien heette ook Hindrik; dus zal Hindrik niet de eerste zoon geweest zijn omdat de vader van Jan Lambert heette.
De 3 jaar tussen trouwdatum en geboortedatum versterkt dit vermoeden.
Hindrik trouwde op 19 jarige leeftijd (1721) met Janne Kropschott die 4 jaar ouder was dan Hindrik.
na een jaar (1722) kregen ze een dochter, Gesina. Pas 8 jaar later (1730) werd Lambert geboren!
Lambert trouwde driemaal, de tweede keer in 1762 Fenne Moeken , geb. 14/1/1731 in Alte Piccardie. Zeven jaar daarna overleed Fenne op 38 jarige leeftijd (1769). Uit het huwelijk met Fenne Moeken werd Harm geboren (1776). Lambert, Harm’s vader, was toen al 46 jaar oud!
Harm trouwde in 1804 in Emmen, hij was toen 28 jaar. Aaltien Brinks, zijn vrouw, was geboren in 1761 en dus 15 jaar ouder! In 1800 hadden ze al een dochter gekregen, Margien (14/2/1800). Waar is die geboren?
Meer kinderen volgen in 1805 (Lambert), 1814 (Fennechien), 1817 (Albert)
Hun laatste dochter werd in 1823 geboren, toen Aaltien al 62 jaar oud was??
Andere, onbekende Weerman -takken
Er zijn twee andere Weerman families die voorzover bekend geen verwantschap met de familie uit Hoogstede hebben. De eerste is de familie Weerman uit Bentheim (vlak bij Hoogstede!), waarvan de oudst geregistreerde telg Gabriel Weerman heette en in 1643 burgemeester van Bentheim was. Zijn nazaten staan in het “Nederlands jaarboek van het patriciaat” en zijn naar Nederland geëmigreerd. Nazaten wonen eerst in Denekamp (dominee Johannes Henricus Weerman), later in Almelo en tenslotte in Friesland.
Echter, op dit moment lijken er geen nakomelingen van deze tak meer te bestaan.
De Tweede tak vindt zijn oorsprong in Friesland. De oudste telg is Pieter Weerman die ergens tussen 1842-1862 geboren zal zijn. Hij lag in Sondel (Friesland) met een woonboot. Pieter kreeg drie zoons: Hendrik, Willem en Pieter (geb. 16/3/1882). De voornamen van deze friese tak zijn totaal anders dan die van de drentse tak.
VRAGEN
- Hoe kan Aaltien op zo hoge leeftijd nog kinderen gekregen hebben?
- waar is de eerste dochter van harm en Aaltien (margien, 14/2/1800) geboren? In duitsland of in nederland?
Veel verschillen lijken te maken te hebben met het verkeerd lezen van cijfers. Voorbeelden: 3,2 of 8 worden vaak verwisseld, de 1 en 9 ook
Harm weerman geb 8.4.1776 of 2.2.1776, gestorven 6.1.1861 of 7.1.1869
Aaltien Brinks, geb. 15.3.1761 of 3.1.1779 , gestorven 18.3.1839 of 26.4.1832, vader Jan Brinks of Harm Brinks, moeder Margien Albers of Jantien Albers
Margien Weerman geb 14.5.1802 of 14.2.1800, gestorven 18.7.1838 of 18.6.1838
Harm Weerman geb. 3.8.1830, overleden 7.12.1866 of 1910?
Trintien Pepping geb 16.8.1833, overleden 21.3.1918 of 22.3.1918?
Harmannus Weerman, geb. 17.12.1832 of 17.12.1833? overleden 16.11.1912 of 25.7.1881?
Hinderkien Alberts, of Hinderkien Albers? Geb. 1865 of 1825? Overleden 26.7.1923 of 22.3.1918?
Harm Weerman geb. 26.2.1849, overleden 19.11.1898 of 2.11.1898?
Arend Boer, geb 27.2.1860 of 16.5.1889?
Jan Weerman, geb 2.4.1865 of 2.9.1865? tr. Met Margien Walkotte.
Lambert Weerman geb 4.7.1854 (kan niet!) of 4.7.1864? tr. Met Fennigje Boer
Harm Weerman geb. 19.7.1873 of 18.7.1873? Tr. 1.8.1902 of 12.4.1902? Tr met Maria gezina Hemmen
Maria Gezina Hemmen, geb. 27.11.1883 of 25.11.1883?
Harm Weerman en Maria Gezina Hemmen hebben volgens 1 bron maar 2 kinderen, volgens een andere bron veel meer (een stuk of 8)
Maria Zwolle, geb. 1870 of 1879?
Jan Weerman geb 12.7.1903 of 21.5.1903?
Jan Hendrik Weerman, geb. 12.7.1906, overleden 29.11.1926 of 23.6.1911?
Geert Weerman, geb. 29.9.1888 of 28.9.1888?
Jantina Weerman, geb. 6.10.1902 of 5.10.1908 of 5.10.1902?
Jantien Maneschijn, overl. 16.11.1895 of 15.11.1895?
Hermannus Weerman geb. 31.3.1896 staat fout in bron. 2, moet zijn Hermannus Weerman.
NEDERLANDSE WEERMAN-TAK
BRONNEN